سرپانتینی شدن پریدوتیت‌های پیرانشهر، شمال‌غرب ایران: مطالعه پلی‌مورف‌های سرپانتین و تحولات دگرگونی متاپریدوتیت‌ها

مجموعه افیولیتی پیرانشهر در شمال‌غرب شهرستان پیرانشهر در استان آذربایجان غربی واقع شده‌است. سنگ‌های متاپریدوتیت‌ در این منطقه بر اساس مطالعات پتروگرافی، کانی‌شناسی و مشاهدات بافتی، در دو گروه پریدوتیت‌های سرپانتینی‌شده و سرپانتینیت‌ها دسته‌بندی شده‌اند. انواع سرپانتینیت‌ها بر اساس نوع پلی‌مورف‌های سرپانتین و بافت در سه زیر گروه دسته‌بندی شده‌اند: الف) سرپانتینیت‌های حاصل هیدراسیون که بیش‌تر حاوی پلی‌مورف‌های دما پایین سرپانتین (کریزوتیل و لیزاردیت) با بافت های سودومورفی غالب غربالی و بستایت است؛ ب) سرپانتینیت‌های دگرگونی دارای آنتی‌گوریت (پلی‌مورف دما بالای سرپانتین) با بافت غالب به هم نفوذ کرده (interpenetrative) که در شرایط درجه دگرگونی به نسبت بالاتر تشکیل شده‌اند و ج) سرپانتینیت‌های لیستونیتی که دارای سرپانتین و کلریت به همراه مقادیر بالایی از کانی‌های کربناته با بافت برشی است. به منظور شناسایی انواع پلی‌مورف‌های سرپانتین در سنگ‌های مورد مطالعه از طیف‌سنجی رامان و داده‌های تجزیه ریزکاو الکترونی استفاده شده ‌‌است. تشکیل پلی‌مورف‌های دما پایین سرپانتین در سرپانتینیت‌های حاصل هیدراسیون به احتمال زیاد مرتبط با دگرسانی درجای پوسته اقیانوسی بوده است. در صورتی که ظهور آنتی‌گوریت (پلی‌مورف دما بالای سرپانتین) در سرپانتینیت‌ها را می‌توان به دگرگونی‌های ناحیه‌ای مرتبط با فرورانش پوسته اقیانوسی و بسته شدن آن نسبت داد. آمفیبول از نوع ترمولیت، کلریت با ترکیب پیکنوکلر و کلینوکلر و اسپینل غنی از آهن از کانی‌های مهم دگرگونی در سرپانتینیت‌های دگرگون شده دارای آنتی‌گوریت است. دما و فشار دگرگونی تشکیل این سنگ‌ها بر اساس واکنش‌های تعادلی ترموکالک به ترتیب 550 درجه سانتیگراد و فشار 7 کیلوبار محاسبه شد. پروتولیت متاپریدوتیت‌های پیرانشهر بر اساس ترکیب نورماتیو اولیوین، اورتوپیروکسن و کلینوپیروکسن، هارزبورژیت و کمتر لرزولیت تعیین شد. مقادیر بالای MgO و مقادیر به نسبت پایین CaO و Al2O3 در ترکیب سنگ کل سنگ‌های مورد مطالعه ویژگی افیولیتی آنها را نشان می‌دهد. با در نظر گرفتن موقعیت مکانی افیولیت‌های پیرانشهر در انتهایی‌ترین بخش شمال‌غربی کمربند افیولیتی زاگرس شاید به توان تشکیل سرپانتینیت‌های حاصل هیدراسیون و سرپانتینیت‌های آنتی‌گوریت‌دار را به ترتیب مرتبط با دگرسانی استاتیک کف اقیانوس و دگرگونی‌های دینامیکی مرتبط با فرورانش و بسته شدن اقیانوس نئوتتیس در نظر گرفت.